Ustawa o sygnalistach – co oznacza dla Ciebie i Twojego biznesu?

Od 25 września 2024 roku w Polsce zacznie obowiązywać nowa ustawa o ochronie sygnalistów. Ta legislacja, opublikowana 24 czerwca 2024 roku, implementuje dyrektywę Unii Europejskiej w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa. Obejmuje ona szeroki zakres przedsiębiorstw, nakładając na nie obowiązek wprowadzenia procedur zgłaszania nieprawidłowości. Oto, co to oznacza dla Twojej firmy.

Kogo dotyczy nowa ustawa?

Nowe przepisy dotyczą ponad 30 tysięcy przedsiębiorców, którzy muszą wdrożyć wewnętrzne procedury zgłaszania naruszeń prawa oraz podejmowania działań następczych. Obowiązek ten dotyczy podmiotów zatrudniających co najmniej 50 osób na podstawie różnych form zatrudnienia. Do tej liczby wliczają się zarówno pracownicy etatowi, jak i osoby pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych.

Istota ustawy o sygnalistach

Ustawa ma na celu ochronę osób ujawniających nieprawidłowości, takie jak korupcja, pranie brudnych pieniędzy, naruszenia przepisów ochrony środowiska, RODO, ochrony konsumentów czy zdrowia publicznego. Sygnaliści odgrywają kluczową rolę w identyfikowaniu i eliminowaniu tych zagrożeń.

Kluczowe obowiązki przedsiębiorców

Wdrożenie wewnętrznych procedur zgłaszania naruszeń

Firmy muszą wprowadzić jasne i precyzyjne procedury zgłaszania naruszeń, które określą wewnętrzne jednostki organizacyjne lub osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń. Procedury te powinny zapewniać:

• Przyjmowanie zgłoszeń wewnętrznych i potwierdzenie ich otrzymania w ciągu 7 dni.
• Podejmowanie działań następczych z należytą starannością.
• Dostarczenie informacji o zgłoszeniach zewnętrznych do Rzecznika Praw Obywatelskich lub odpowiednich organów publicznych.

Ustanowienie wewnętrznych kanałów zgłaszania naruszeń

Przedsiębiorstwa muszą stworzyć bezpieczne, poufne i łatwo dostępne kanały zgłaszania naruszeń, obejmujące:

• Zgłoszenia ustne (w tym telefoniczne) z możliwością nagrywania za zgodą sygnalisty.
• Elektroniczne środki komunikacji, takie jak oprogramowanie Whistlelink czy Sygnanet.
• Bezpośrednie spotkania na wniosek sygnalisty w ciągu 14 dni od jego złożenia.
• Zgłoszenia pisemne, zarówno papierowe, jak i elektroniczne.

Zakaz działań odwetowych

Ustawa zakazuje wszelkich działań odwetowych wobec sygnalistów. Ochrona obejmuje różnorodne formy represji, takie jak zwolnienie z pracy, degradacja, zmiana miejsca pracy, obniżenie wynagrodzenia, negatywna ocena wyników, mobbing, czy dyskryminacja.

Konsekwencje za naruszenie ustawy

Naruszenie przepisów ustawy grozi surowymi karami. Przykładowo:

• Uniemożliwienie zgłoszenia lub jego utrudnienie może skutkować grzywną do 1 080 000 zł, karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 3 lat.
• Działania odwetowe wobec sygnalistów są zagrożone karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat, a w przypadku uporczywego charakteru nawet do 3 lat.
• Ujawnienie tożsamości sygnalisty bez jego zgody może skutkować grzywną do 1 080 000 zł, karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku.
• Świadome zgłoszenie fałszywego naruszenia również jest penalizowane grzywną do 1 080 000 zł, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat.

Sygnaliści odgrywają kluczową rolę w budowaniu transparentności i uczciwości w społeczeństwie. Dzięki ich odwadze, liczne przypadki korupcji i innych naruszeń prawa mogą być skutecznie zwalczane. Nowa ustawa o sygnalistach jest istotnym krokiem w kierunku wzmocnienia ochrony praw obywatelskich i zwiększenia zaufania do instytucji i przedsiębiorstw. Przedsiębiorcy powinni niezwłocznie podjąć działania w celu wdrożenia wymaganych procedur, aby uniknąć surowych kar za ich naruszenie.